الف. معروفترین و مهمترین نشانه، «ˇ» است که در اصل نشاندهندهٔ شوا(ə)ست. اما به طور قراردادی ما در ترکیبهای اضافی از آن استفاده می‌کنیم.
اضافهٔ ملکی: ماکانˇ جۊف
اضافهٔ وصفی: سۊرخˇ رۊجا
اضافهٔ معمولی: اۊتاقˇ مئن
دقت کنید که علامت «ˇ» در سه جا به هیچ وجه کاربرد ندارد. یکی در نشانهٔ مفعولی: من تی پسره بیدئم. بنابراین نوشتن این جمله به صورت «من تی پسرˇ بیدئم» نادرست است. چون «ه» بعد از پسر یک کلمهٔ مستقل و نشانهٔ مفعولی‌ست. دیگری به جای فعل «ایسه»: اۊن تی مأره. که اگر بنویسیم «اۊن تی مأرˇ» نادرست است. چون در اینجا هم «ه» بعد از مأر، در واقع یک فعل است: اۊن تی مأر ایسه. و دیگری هم به جای حرف اضافه: «مرىمه گۊشنه’»؛ که اگر بنویسیم «مرىمˇ گۊشنه’»، غلط است.
– گاهى لازم است که تاکید کنیم که در یک کلمه بعد از یک حرف شوا داریم؛ در این موارد می‌توان از هفت کوچک استفاده کرد. مانند وٚرگ یا کٚل. در صفحه‌کلید گیلکی اگر کلید شیفت را نگه دارید و هفت کوچک را بزنید، می‌توانید بالای یک حرف شوا بگذارید. اما نباید در این کار زیاده‌روی کرد؛ در گیلکی‌نویسی نباید بالا و پایین حرف‌ها اعراب‌گذاری کرد.
ب. برای نمایش آوای a یا فتحه ( َ ) در هر دو حالت کوتاه و کشیده از «أ» (ىزبر: yəzəbər) استفاده می‌کنیم. مانند: تأ (تو را)، دأنم (دارم)، پأچ (کوتاه)، دأرم (دارم). البته همیشه تأکید روی فتحهٔ کشیده است.
ج. به صورت استثنا، در کلمه‌هایی که به حرف «ه» ختم می‌شوند و این حرف یک مصوت را نمایندگی می‌کند (مانند خؤنه، فرده و…)، اگر لازم بود به عنوان نشانهٔ مفعولی یا فعل «ایسه»، فتحه‌ای به انتهای کلمه اضافه شود، به جای «أ»، برای حفظ صورت ظاهری کلمه، از «’» استفاده می‌شود: خؤنه’ (خانه را)، فرده’ بدئم (فردا را دیدم)، خسته’بؤستم، پیاده’بم.
د. برای نمایش آوای e یا کسره ( ِ) در هر دو حالت کوتاه و کشیده از «ئ» (ىزیر: yəzir) استفاده می‌کنیم. مانند: زئن (زدن)، مئبه (برای من)، زئندرم (دارم می‌زنم). البته همیشه تأکید روی کسرهٔ کشیده است.
ه. برای نمایش آوای o یا ضمه ( ُ) در هر دو حالت کشیده و کوتاه و نیز براى نمایش صداهای ow، از «ؤ» (ىپیش: yəpiš) استفاده می‌کنیم. مانند: شؤن (رفتن)، شؤ (شب)، خؤ (خواب)، مۊسؤن (مانند). البته همیشه تأکید روی ضمهٔ کشیده است.
و. در جمع بستن کلمه‌هایی که به «ه» یا «ا» ختم می‌شوند هم برای حفظ صورت ظاهری کلمه از «’» استفاده می‌شود و در مورد ختم به «ی» از «ئ»: خؤنه’ن (خانه‌ها)، پا’ن (پاها)، کاسپئن (کاسپى‌ها) و تیتیئن (تیتى‌ها).
ز. در این خط نیمفاصله نداریم. هرجا احساس کردید به نیمفاصله نیاز دارید، از معادل جهانی و بهتر آن یعنی خط تیره (-) استفاده کنید.
ح. برای نمایش آوای او (u) در هر دو حالت کوتاه و کشىده از «ۊ» استفاده می‌کنیم. مانند: فۊوؤستن، دۊر، پۊر.
ط. برای نمایش آوای «ای» (i) در هر دو حالت کشیده و کوتاه از «ی» استفاده می‌کنیم که در هر دو حالت جدا و چسبیده نقطه‌دار است. مانند: تیتی.
ى. در کلمه‌هایی که با دو حرف نمایندهٔ یک مصوت آغاز می‌شود (ایران، اؤره، ائره و…)، الف اول کلمه همچنان به صورت سنتی نوشته می‌شود اما خوانده نمی‌شود.
ک. برای نمایش مصوت‌های ترکیبی مختص زبان گیلکی از ترکیب علایم موجود استفاده مى‌شود: تیۊل، ریۊت و…
ل. برای نمایش صامت /y/ از «ى» استفاده می‌کنیم که در هر دو حالت جدا و چسبیده بینقطه است. مانند: چأىی. حسنى (حسنک).
م. ک. برای نوشتن کلمه‌هایی که در آن‌ها بعد از ی، ى مى‌آید، مانند بیه، دیا، پیاز و… تنها «ی» نوشته مى‌شود: بیه، دیا، بیه، پیاز و…
ن. برای جدانویسی و سرهم‌نویسی، معیار اصلی، استقلال کلمه است. یعنی بخش‌های مربوط به یک کلمه باید چسبیده به آن کلمه باشند مگر در مواردی که معیارهای دیگر یا عادتهای نوشتاری مانع شود. به عنوان مثال، افعال مستمر را با این توجیه که یک فعل مستقل و در نتیجه یک کلمه هستند با هم می‌نویسیم: شؤندرم، بمأبۊ و خؤردئدرم. همچنین، پیشوندهایی همچون «بی»، «نا» و… مانند: بیکس، بیسواد، نابلد و…
– در صورت نیاز به فاصله یا نیمفاصله از خط تیره استفاده می‌شود: خؤرده-درم. کاراىته-بۊم.
س. به عنوان گیومه، از همان گیومهٔ جهانی و استاندارد “” استفاده می‌کنیم. گیومه در این موارد کاربرد خواهد داشت:
– سخنی که به طور مستقیم از جایی یا کسی نقل می‌شود.
– نامها و کلمه‌های خاص، عنوان‌ها، اصطلاحات فنی و علمی (فقط برای یک بار در هر متن).
ع. در عددنویسی برای نمایش اعداد اعشاری از ممیز (/) استفاده می‌شود (۲۳/۴۰۵) و برای جدا کردن سه رقم هزارگان علامت معمول در استانداردهای جهانی (۳,۰۴۰,۰۰۴,۰۰۵,۰۶۰) به کار برده می‌شود.
ف. بنابراین الفبای گیلکی بر اساس آنچه از گذشته به ما رسیده (فرهنگ گیل و دیلم محمود پاینده لنگرودى) و اصلاحاتی که ما پیشنهاد می‌کنیم این است:
ألیف (آ، ا، أ)، بی (ب)، پی (پ)، تی (ت)، ثی (ث)، جأم (ج)، چی (چ)، حی (ح)، خی (خ)، دال (د)، ذال (ذ)، ری (ر)، زی (ز)، ژی (ژ)، سین (س)، شین (ش)، صات (ص)، ضات (ض)، طأى (ط)، ظأى (ظ)، عىن (ع)، غىن (غ)، فی (ف)، قاف (ق)، کاف (ک)، گاف (گ)، لام (ل)، میم (م)، نۊن (ن)، وؤ (و، ؤ، ۊ)، ىه (ى، ئ، ی)، هئ گرد (ه). (بشنوید)
اطلاعات بیشتر و تکمیلی را در منبع اصلی این رسم‌الخط، اینجا بخوانید
اضافهٔ وصفی: سۊرخˇ رۊجا
اضافهٔ معمولی: اۊتاقˇ مئن
دقت کنید که علامت «ˇ» در سه جا به هیچ وجه کاربرد ندارد. یکی در نشانهٔ مفعولی: من تی پسره بیدئم. بنابراین نوشتن این جمله به صورت «من تی پسرˇ بیدئم» نادرست است. چون «ه» بعد از پسر یک کلمهٔ مستقل و نشانهٔ مفعولی‌ست. دیگری به جای فعل «ایسه»: اۊن تی مأره. که اگر بنویسیم «اۊن تی مأرˇ» نادرست است. چون در اینجا هم «ه» بعد از مأر، در واقع یک فعل است: اۊن تی مأر ایسه. و دیگری هم به جای حرف اضافه: «مرىمه گۊشنه’»؛ که اگر بنویسیم «مرىمˇ گۊشنه’»، غلط است.
– گاهى لازم است که تاکید کنیم که در یک کلمه بعد از یک حرف شوا داریم؛ در این موارد می‌توان از هفت کوچک استفاده کرد. مانند وٚرگ یا کٚل. در صفحه‌کلید گیلکی اگر کلید شیفت را نگه دارید و هفت کوچک را بزنید، می‌توانید بالای یک حرف شوا بگذارید. اما نباید در این کار زیاده‌روی کرد؛ در گیلکی‌نویسی نباید بالا و پایین حرف‌ها اعراب‌گذاری کرد.
– در صورت نیاز به فاصله یا نیمفاصله از خط تیره استفاده می‌شود: خؤرده-درم. کاراىته-بۊم.
– سخنی که به طور مستقیم از جایی یا کسی نقل می‌شود.
– نامها و کلمه‌های خاص، عنوان‌ها، اصطلاحات فنی و علمی (فقط برای یک بار در هر متن).
ألیف (آ، ا، أ)، بی (ب)، پی (پ)، تی (ت)، ثی (ث)، جأم (ج)، چی (چ)، حی (ح)، خی (خ)، دال (د)، ذال (ذ)، ری (ر)، زی (ز)، ژی (ژ)، سین (س)، شین (ش)، صات (ص)، ضات (ض)، طأى (ط)، ظأى (ظ)، عىن (ع)، غىن (غ)، فی (ف)، قاف (ق)، کاف (ک)، گاف (گ)، لام (ل)، میم (م)، نۊن (ن)، وؤ (و، ؤ، ۊ)، ىه (ى، ئ، ی)، هئ گرد (ه). (بشنوید)