بهمبری

واژگونی مینی‌بوس کارگران

سخنگوی اورژانس مازندران از مصدوم شدن ۱۶ نفر بر اثر واژگونی یک دستگاه مینی‌بوس در گلوگاه خبر داد.
ذکریا اشکپور در گفت‌وگو با ایسنا - منطقه مازندران، گفت: در ساعت ۱۷ و ۴۲ دقیقه چهارشنبه - ۵ دی - خبر این حادثه به مرکز پیام شرق استان مازندران اعلام شد و بلافاصله آمبولانس‌های پایگاه‌های اورژانس گلوگاه، تیرتاش، نوکنده و هلال احمر پاسند، نوکنده و کردکوی به محل حادثه واقع در مسیر گلوگاه نوکنده اعزام شدند.
وی تصریح کرد: در این حادثه ۱۶ نفر مصدوم شدند که یک نفر مرد و بقیه، خانم‌های ۲۰ تا ۴۸ ساله بودند. سخنگوی اورژانس مازندران خاطرنشان کرد: تمام مصدومان پس از انجام‌ اقدامات درمانی اولیه پیش بیمارستانی به بیمارستان‌های ثامن‌الائمه گلوگاه و شهدای بندر گز منتقل شدند.

در این زمینه یادداشتی به نقل از کانال تلگرامی هنر نوشتن در تلگرام بهمبری منتشر کردم:

زنان؛ کُشتگان کار مضاعف!

خبر واژگون شدن مینی بوس حامل کارگران زن در مازندران در میان خبرهای مربوط به اتوبوس مرگ دانشگاه و خبرهای دیگرگم شده بود.

چهارشنبه ۵ دی ۱۳۹۷ مینی بوس با ۱۸ سرنشین زن در شرق مازندران واژگون شد و همه ی سرنشینانش زخمی و به بیمارستان منتقل شدند که برابر گزارش ها، تا کنون دو نفر از آن ها‌ جان باختند.

اینکه علت یا علت های این سانحه چه بوده، موضوع این نوشته نیست، چرا که تاکنون صدها بلکه هزاران واژگونی و سانحه ی منجر به مرگ جمعی در جاده های مرگ‌زا اتفاق افتاده است بدون آنکه علت ها ریشه یابی و از تکرار آن ها جلوگیری شود. مسوولان و مقصران اصلی این حوادث که بسیاری از آن ها به جنایت شبیهند، موضوع را فرافکنی می کنند و به گردن عوامل طبیعی و یا عوامل ناروشن و غیرقابل پیگیری مانند سکته کردن راننده و . . . می اندازند. و هر روز هیولای مرگ در جاده ها جولان می دهد و قربانی می گیرد.

اما آنچه در این نوشتار اهمیت دارد، چند موضوع است:

۱- زنانی که مجبورند برای تامین معاش خانواده ی خود، کار کنند.

۲- این زنان، کارگران فصلی هستند که عمدتاً در باغ ها و جالیزها کار می کنند. زنان سبزیکار، شالیکار، میوه چین، پنبه چین و . . . 

۳- زنان کارگر در بخش کشاورزی، یک سوم مردان مزد می‌گیرند و همین ارزان بودن قیمت نیروی کارشان سبب شده است که عده ای به عنوان کارچاق کن و کنتراتچی ، زنان را از شهرها و روستاهای همجوار سازماندهی می‌کنند و با مینی بوس به مزارع و باغ ها می برند و برمی گردانند. بدیهی است که بخشی از مزد زنان را به عنوان کاریابی برای خود بر می‌دارند.

۴- از آنجا که گاهی صبحانه و ناهار کارگران زن، بعهده ی خود کارگران است و تازه کرایه ی رفت و برگشت را هم باید بپردازند، نیمی از مزد روزانه شان هم به این طریق از کف شان می پرد.

۵- میوه چینی و سبزی کاری از کارهای موقتی است بنابراین مشمول بیمه ی درمانی و بازنشستگی نمی شود. 

۶- این کارگران زن هنگامی که شب به خانه بر می گردند باید به وظایف!! سنتی خود نظیر پخت و پز و شست و شو و مواظبت از کودکان و همسر عمل نمایند .

۷- کار کارگران زن میوه چین و سبزی کار، چیزی از بردگی کم ندارد.

این کارگران زن، کشتگانِ کار مضاعف اند.

خرداد ماهˇ آخری رۊزان بۊ؛ محصلان خۊشانˇ امتحانأ بده‌بید ؤ منتظرˇ خۊشانˇ نتیجه ایسه بید. می کۊچی پسر خئلی زمت بۊ کی می گۊشˇ مئن خاندی مدرسه امتحاناتˇ پسی خأیه بشه کارˇ سر. تازه ۲۱ ساله بۊبؤسته بۊ. هرچی من ؤ أنˇ آقاجان أنˇ مره صحبت بۊکۊدیم فایدهیی ناشته. امه‌ره گۊفتی خأیه خۊ پۊلانه جمعأکۊنه ؤ خؤره کفش ؤ لیواس بیهینه. ولی من دانستیم که بیشتر أنˇ هدف کارˇ سر شؤنˇ جا اینه کی بتانه خؤره مؤبایل بیهینه. آخه همیشه مره گۊفتی که همه‌تا أنˇ دۊست ؤ رفیقان مؤبایل دأرید ؤ من نارم. أنˇ پئر بنده‌خۊدا ایتا کارگره ؤ نتانه أنˇ ره مؤبایل بیهینه. أخه می زای هر مؤبایلی هم قبۊل ناره... أنˇ پئره بسپؤردم اگه جایی می پسرˇ ره کار پیدا بۊبؤسته مؤخالفت نۊکۊنه. منم دۊست ؤ آشنایه بسپؤردم ایتا کار أنؤ ره پیدا بۊکۊدید مره خبرأکۊنید. 

دۊ سه رۊز پیشتر که بۊشؤ بۊم خرید. ایتا هف هش ساله پسرزای بیدئم کی یک عالم دسمال کاغذی أنˇ دسˇ مئن دۊبۊ ؤ أ دۊکان اۊ دۊکان شۊیی تا خۊ دسمالانه بۊفرۊشه. خئلی ریزه-میزه بو. می دیل بۊسؤخت. زای به أن سن ؤ سال فقط با درس بخانه ؤ تفریح بۊکۊنه. چره واستی پۊلˇ واسی صبح تا غۊرۊب بیرۊنˇ خانه بچرخه ؤ کار بۊکۊنه؟ أنˇ ره خئلی زۊده کی واردˇ اجتماع ببه. اجتماعی کی همه جۊر آدم اۊنˇ مئن ایسه‌ید. جۊلؤتر ایته چادری دؤخترزای بیدئم کی گۊلدان فۊرؤختی؛ می جۊلویه بیگیفت ۊ بۊگؤفت خاله جان گؤلدان نخایی؟ أنه نگاه بۊکۊدم؛ أنˇ سرمچه شیرین بۊ. بۊگؤفتم چن سال داری؟ بۊگؤفت یازده. چن تا گۊلدان بیهئم. بۊگؤفتم از کؤیه آیی؟ بۊگؤفته خارجˇ شهرˇ جا مینیبۊسˇ مره آیم. بۊگؤفتم تنهایی؟ بۊگؤفت أهأ. می پئر کارگره، نتانه امی مخارجه فارسانه. می مار گۊلدان چاکۊنه ؤ منم انˇ ره فۊرۊشم. أگه هر شب گۊلدانانه نۊفرۊشم می مار مره دعوا کۊنه ؤ گاگلف مجبۊرم تا ۱۰ شب بمانم تا همه تا ره بۊفرۊشم. 

جایی بخانده‌بۊم کی نصفˇ گیلانˇ کارˇ زاکؤن، ۸ تا ۱۸ سال داریدی ؤ در معرضˇ خشونت قرار داریدی... تازه واستی وشتایی ؤ تشتایی ؤ لیواس ؤ کفشˇ نامۊناسب ؤ در معرضˇ انواعˇ خطران ؤ بیماریان قرار گیفتنم تاب باورید، تا بتانید خۊشانˇ کاره ادامه بدید. بفأمستم چره چادر دۊکۊده. أنه بۊگؤفتم تره خئلی مراقب ببۊ. مره ایه قشنگˇ لبخند بزه بۊشؤ. هر وخت أنˇ دیم ؤ خنده می خاطر أیه می دیل آتیش گیره ؤ أنˇ ره دۊعا کۊنم تا ساقˇ سلامت بمانه. 

رۊزنامه مئن بخانده‌بوم که ۱۱۰ هزار زای شناسایی بۊبؤستن کی تحصیلˇ جا محرومین، کی فقط نصفˇ اۊشان تحتˇ حمایت قرار بیگیفتن... درحالی کی دۊ میلیۊن کارˇ زاک ایرانˇ مئن ایسأ. تازه بینویشته بۊ أ آمار رسمیه ؤ حۊدۊدˇ هف میلیۊن زاکˇ کارگر دأریم. کارˇ پنهانی زاکان کی مزارع ؤ باغانˇ دۊرۊن خۊشانˇ خانواده’ یاور بیدی ؤ پیله‌ترانˇ پابپا کار کۊنیدی. یا خۊشانˇ خانواده کارگاهˇ دۊرۊن کار کۊنیدی ؤ هرگز أشانˇ حق ؤ حۊقۊق پرداخت نیبه. اۊشانˇ جا بدتر، مۊهاجرانˇ زاکانیدی کی حۊدۊدˇ نصفˇ أ کارˇ زاکانه تشکیل دهیدی. افغانستان ؤ پاکستانˇ زاکان کی مجبۊریدی خۊشانˇ خانواده’ کۊمک گۊدنˇ وأسی مۊهاجرت بۊکۊنید. حتی قانۊن ؤ بهزیستی‌م نتانه أشانه حمایت بۊکۊنه، چۊن شناسایی مدرک ناریدی. زاکانی کی مجبۊرید خۊشانˇ پئر ؤ مارˇ اعتیادˇ وأسی ؤ زیندگی ره پۊل ؤ ایته سرپرست نأشتنˇ وأسی، هر کاری بۊکۊنید. کارگاهانˇ میان ایپچه دسمؤزدˇ همرأ کار کۊدن تا فال ؤ آدامس فۊرۊشی ؤ واکسی ؤ... زاکانی کی زاکی ؤ بچگی نۊکۊنیدی ؤ معلۊم نیه آینده مئن چی أشانˇ رافا ایسأ، چۊن نأ سواد ؤ مدرک داریدی نأ بقایده بهداشت ؤ آمۊزش. زاکانی کی خئلی زۊد پیله بیدی ؤ اجتماع خۊ زشتˇ دیمه زۊد أشانه نیشان دهه. خئلی زۊد قبلˇ أنکی أشان -چی جسمی ؤ چی رۊحی- آماده’ بید... خئلی تلخه.

پ.ن:
عکس‌ها برگرفته شده از آلبوم کودکان کار در ایران اثر احمد زاهدی.
این یادداشت برای نخستین بار در شمارۀ ۱۳ ماهنامۀ گیلانˇاؤجا منتشر شده. 
برای اطلاع از چگونگی خواندن و نوشتن با رسم‌الخط گیلکی اینجا را ببینید.

پ‍‍نجره اؤتاقه کی بازأکۊدم ایته خۊنکˇباد بۊخؤرده می صۊرته، می روح تازه’ بؤسته. تابستانˇ آخری رۊزان بۊ ؤ پاییز امؤندبۊ. می چۊمانأ دوستم تا صبحˇ خۊنکˇ هوا جا لذت ببۊرم. چن دئقه هأتؤ پنجره پۊشت بئسأم. می بچگی یاد دکفتم؛ اولˇ مهر چی ذؤق ؤ شؤقی دأشتیم. تازه معلم. تازه همکلاسان. تازه کتابانˇ بۊ. چقد زۊد بۊگۊذشت. یۊهؤ مره یاد بمؤ کی ای وای! زاکانˇ ره خرید نۊکۊدم هنۊز. اولˇ مهر، اۊشانˇ ره کی مدرسه‌یی زاک داریدی، اولˇ عیده مانه ؤ واستی یک عالم وسایل هیئن. لباسˇ فؤرم ؤ کیف ؤ کفشˇ جا بیگیر تا دفتر ؤ مداد ؤ خۊدکار. پنجرهˇ دوستم.
چن رۊز پیش کی بۊشه‌بۊم پیاده‌روی، ایته می قدیمˇ دۊستانه بر بۊخؤردم کی اصالتاً لنگرۊدˇ شینه ولی خۊ مردˇ کارˇ ره مجبۊر بۊبؤسته بایه أمی شهر. بندهٔ خۊدا أنˇ مرد کی نجارˇ ماهری‌أم بۊ ورشکست بۊبؤسته ؤ مجبۊر بۊ اۊ سنˇ سالˇ أمرأ کارگری بۊکۊنه. می دوست مره بۊگؤفته نجاری سالانˇ قبل رؤنق داشتی چۊن در ؤ پنجره ؤ کؤمؤد ؤ تختˇخاب تا لوازم تزینی ؤ خانه وسایل ؤ حتی زاکانˇ اسباب بازی، چۊبˇ مره ساخته بؤستی. ولی ألان کی کسی کمتر چۊبی کارانˇ دۊمبال شه أ شؤغلم از رؤنق دکفته دره. راس گۊفتی. مره یاده اۊ قدیمان، نجارانˇ شؤغل خئلی مؤهم بۊ ؤ هرکی نجاری بلد بۊ خئلی انˇ رۊ حساب واکۊدید. اۊستاکاران أجر ؤ قؤرب داشتیدی چۊن أشانˇ کار خلاقانه ؤ هۊنرمندانه بۊ. حتی بیشناوسته بۊم رضا شاهˇ زمات  لنگرۊدی نجارانأ، خۊشانˇشهرˇ جا دۊرأکۊدید کی رۊدسرˇ دؤلتی ساختمانانˇ ره بیگاری بۊکۊنید.
می دۊست بۊگؤفته ایته اۊ اۊستا کاران، أنˇ پیله آقا جان بۊ کی رامسرˇ میان، شاهˇ کاخه ساختنˇ پسی ناچار بۊبؤسته رۊدسرˇ میانم دؤلتˇ ره کار بۊکۊنه. رضا شاهم خۊش اشتها بۊ خاستی هرتا قشنگˇ شهر مئن،  ایتا کاخ بداره ؤ اۊ دؤره هۊنر ؤ صنعتˇ جام بهره‌کشی کۊده. ألان کی همه چی ماشینی بۊبؤسته ؤ ماشین طرح زنه ؤ همهٔ طرحان یکشکل ؤ یکدست بۊبؤسته، دئه اۊ جؤر خلاقیت ؤ هۊنرˇ جام اثری نمانسته. می پیله آقا جانم چۊب فۊرۊشی داشته ؤ رۊسیه جا چۊبˇ مرغۊب أوردی نجاری ره. ولی جنگˇ جهانی کی شۊرۊع بۊبؤسته ناچارأبؤسته خۊ مغازه ؤ خانه’ رها بۊکۊنه ؤ مؤهاجرت بۊکۊنه اطراف. ولی گۊفتید اۊن زمان چۊب فۊرۊشی‌أم خئلی رؤنق  داشته. بۊگذریم. ایپچه کی می دۊستˇ مره گب بزئم، گۊفتی دانی امسال مدرسه‌’نˇ لباسˇ فؤرم باز عوض بۊبؤسته ؤ مجبۊر بۊبؤسته کی خۊ دؤختر ؤ پسرˇ ره دۊباره لباسˇ فؤرمˇ جدید بیهینه؟ اۊنم با قیمتˇ زیاد. تازه اولˇ سال هر معلمی ایتا تازه لیست أمی دست فده کی وا تهیه بۊکۊنیم. بندهٔ خۊدا خۊداحافظی بۊکۊد بۊشؤ.
به خانه واگردستنا، منم فکر کۊدیم کی پاییز، أن همه قشنگی ؤ رنگارنگی مره، واقعاً چقد پئر ؤ مارانˇ ره سخت ؤ مۊشکله. آسمانأ ابر پۊرأکۊده ؤ می دیل بیگیفت. پا تۊندأکۊدم واگردستم به‌خانه.

پ.ن: 
این یادداشت برای نخستین بار در شمارۀ ۶ ماهنامۀ گیلانˇاؤجا منتشر شده.
برای اطلاع از چگونگی خواندن و نوشتن با رسم‌الخط گیلکی اینجا را ببینید.
برگردان فارسی این یادداشت در ادامه مطلب 👇 آمده است.

کارخانه جات صنایع پوشش که زمانی فخر گیلانیان در منطقه خاورمیانه بود و در مساحت ۸۵ هکتاری آن معیشت بیش از سه هزار و ۵۰۰ کارگر رقم می خورد اگرچه روزهای خوشی را طی یک دهه اخیر از سر نگذرانده اما هم اکنون در انتظار احیایی دوباره است.

سرگذشت تلخ صنایع پوشش ایران
کارخانه پوشش که در سال ۱۳۵۲ توسط حاج محمدتقی برخوردار تاسیس و بعد از انقلاب، همچون سایر کارخانه‌های کشور، ملی اعلام شد، شامل چرخه زنجیره کامل تولید از کشت و تولید نخ تا بافندگی انواع پارچه و حوله و مخمل بود.
با وجود دوران طلایی کارخانه پوشش در دهه های متمادی، این کارخانه در دهه ۸۰ روزهای ناخوشایندی را از سر گذراند. روزهای ناخوشایندی که تاثیر آن همچنان پابرجاست.
واگذاری کارخانه پوشش با حدود یک هزار و ۸۰۰ کارگر به بخش خصوصی ناکارآمد، طی سه سال نه تنها تولید کارخانه را به تعطیلی کشاند بلکه حتی پس از برف سنگین سال ۱۳۸۳ و خسارت به سالن های کارخانه، از دیوارها و سقف های سالن های تولید این کارخانه نیز دست نکشید و آن را به حراج گذاشت و اشتغال صدها نفر گیلانی را به بیکاری تبدیل کرد تا داستان پرغصه کارخانه ای که بخشی از اعتبار صنعت گیلان و حتی ایران محسوب می شد را رقم بزند.
کارخانه پوشش در راستای خصوصی سازی در سال ۱۳۸۲ به قیمت ۸۴۰ میلیون تومان به شرکتی خصوصی سپرده شد که به گفته مدیران کارکشته دهه ۷۰ و ۸۰ کارخانه، نه تنها در اندازه یک شرکت تولیدی نبود بلکه به زحمت هزینه شرکت در مزایده را به دست آورد.
با اینهمه پس از اینکه شرکت خصوصی فوق با فساد پنهانی قابل انتظار، مالکیت کارخانه را در دست گرفت، چرخ تولید کارخانه کندتر چرخید و در نهایت با ناتوانایی در پرداخت حقوق کارکنان و پس از آن بارش برف سنگین سال ۸۳، به طور کل کارخانه را به تعطیلی کشاند. اما ناکامی کارخانه پوشش که زمانی بهترین تکنولوژی های صنعت نساجی خاورمیانه را در خود می دید، به اینجا ختم نشد بلکه با بارش برف، شرکت خصوصی فوق اقدام به فروش آهن آلات سقف ها و دستگاه های موجود در کارخانه نیز کرد و به گفته کارگران آن سال های کارخانه، در طی سه سال، ۷۸۰ کانتینر از تجهیزات و آلومینیوم های سقف سالن های تولید را به فروش و خروج از کارخانه برد.
با چنین رویکردی، در این زمان، مقاومت کارگران کارخانه که حاصل سال های تلاششان را در حال نابودی می دیدند، سبب شد که مسئولان به فکر افتاده و وخامت وضعیت را درک کنند. هرچند زد و خوردهای متعدد بین کارگران و مالک به وجود آمد تا در نهایت، تصمیم بر این شد که کارخانه از بخش خصوصی ناکارآمد فوق بازپس گرفته شود اما این بازپس گیری بیش از پنج سال در مراجع قضایی کش و قوس های متعددی را از سر گذارند تا اینکه اخیرا با صدور حکم قضائی، تملک کارخانه پوشش با وسعت ۸۵ هکتار به شرکت سرمایه گذاری آتیه دماوند که یک شرکت هلدینگ بورسی است تعلق گرفت. 

شش پیشنهاد سرمایه گذاری در انتظار تصمیم شورای برنامه ریزی
حال بر روی آوارهایی که از کارخانه پوشش طی یک دهه اخیر بر جای مانده، شرکت سرمایه گذاری آتیه دماوند که ۶۵ درصد سهام آن متعلق به بانک صنعت و معدن و مابقی سهام متعلق به شرکت های حقوقی و سهامداران خرد است، تصمیم دارد در قالب شش طرح اقدام به سرمایه گذاری در محوطه کارخانه پوشش کند.
کارخانه ای که در نزدیکی فرودگاه رشت، منطقه آزاد انزلی و در مسیر راه آهن واقع شده و می تواند بهترین موقعیت را برای تولید داشته باشد.
بنابر گفته های مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری آتیه دماوند، طرح مطالعاتی که برای کارخانه پوشش به شورای برنامه ریزی استان گیلان ارائه شده شامل شش پیشنهاد است. محمدرضا رستمی در این باره گفت: شش پیشنهاد سرمایه گذاری شامل ایجاد بندر خشک، ایجاد فضای نمایشگاهی دائمی، ایجاد انستیتو نساجی، ایجاد صنایع تبدیلی و شرکت های دانش بنیان و طرح های گردشگری برای اراضی پوشش به شورای برنامه ریزی استان اعلام شده است.
وی با بیان اینکه مطالعات فوق بر اساس اسناد بالادستی استان و حتی اسناد ملی تدوین شده، افزود: در صورتی که شورای برنامه ریزی استان مصوبه لازم برای هر یک یا چند پیشنهاد از پیشنهادات فوق را به گروه سرمایه گذاری آتیه دماوند اعلام کند، طی ظرف زمانی یک سال و نیم، می توان نسبت به ایجاد زیرساخت ها و بازگشت تولید به اراضی پوشش اقدام کرد.
مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری آتیه دماوند با اشاره به سود آوری شرکت فوق طی چهار سال اخیر تصریح کرد: گروه سرمایه گذاری آتیه دماوند این آمادگی را دارد که در هر کدام از پیشنهاداتی که به استان گیلان ارائه کرده، اقدام به جذب سرمایه گذار کند تا مجددا شاهد اشتغالزایی در محوطه فوق باشیم.
به گفته رستمی، با عملیاتی شدن پیشنهادات فوق در اراضی پوشش، به طور مستقیم برای سه هزار و ۵۰۰ نفر شغل پایدار ایجاد می شود که در نهایت این رقم می تواند تا هشت هزار شغل نیز گسترش یابد.
حال با گذشت از همه فراز و نشیب هایی که طی ۱۶ سال اخیر بر روزگار کارخانه پوشش گذشته، همه چشم ها به سوی شورای برنامه ریزی استان گیلان است تا بهترین تصمیم را برای این اراضی اتخاذ کند.
اراضی ای که از سال ۵۲ تاکنون روزهای خوش و تلخ بسیاری را به خود دیده و هنوز با چرخیدن ۱۶ دستگاه بافندگی، روزانه چهار هزار و ۵۰۰ متر پارچه می بافد و این نشان می دهد هنوز در زیر آوار به جای مانده از یک دهه اخیر، نفس می کشد.

نوشتۀ مائده اسفندمز، روزنامۀ گیلان امروز