پنجره اؤتاقه کی بازأکۊدم ایته خۊنکˇباد بۊخؤرده می صۊرته، می روح تازه’ بؤسته. تابستانˇ آخری رۊزان بۊ ؤ پاییز امؤندبۊ. می چۊمانأ دوستم تا صبحˇ خۊنکˇ هوا جا لذت ببۊرم. چن دئقه هأتؤ پنجره پۊشت بئسأم. می بچگی یاد دکفتم؛ اولˇ مهر چی ذؤق ؤ شؤقی دأشتیم. تازه معلم. تازه همکلاسان. تازه کتابانˇ بۊ. چقد زۊد بۊگۊذشت. یۊهؤ مره یاد بمؤ کی ای وای! زاکانˇ ره خرید نۊکۊدم هنۊز. اولˇ مهر، اۊشانˇ ره کی مدرسه‌یی زاک داریدی، اولˇ عیده مانه ؤ واستی یک عالم وسایل هیئن. لباسˇ فؤرم ؤ کیف ؤ کفشˇ جا بیگیر تا دفتر ؤ مداد ؤ خۊدکار. پنجرهˇ دوستم.
چن رۊز پیش کی بۊشه‌بۊم پیاده‌روی، ایته می قدیمˇ دۊستانه بر بۊخؤردم کی اصالتاً لنگرۊدˇ شینه ولی خۊ مردˇ کارˇ ره مجبۊر بۊبؤسته بایه أمی شهر. بندهٔ خۊدا أنˇ مرد کی نجارˇ ماهری‌أم بۊ ورشکست بۊبؤسته ؤ مجبۊر بۊ اۊ سنˇ سالˇ أمرأ کارگری بۊکۊنه. می دوست مره بۊگؤفته نجاری سالانˇ قبل رؤنق داشتی چۊن در ؤ پنجره ؤ کؤمؤد ؤ تختˇخاب تا لوازم تزینی ؤ خانه وسایل ؤ حتی زاکانˇ اسباب بازی، چۊبˇ مره ساخته بؤستی. ولی ألان کی کسی کمتر چۊبی کارانˇ دۊمبال شه أ شؤغلم از رؤنق دکفته دره. راس گۊفتی. مره یاده اۊ قدیمان، نجارانˇ شؤغل خئلی مؤهم بۊ ؤ هرکی نجاری بلد بۊ خئلی انˇ رۊ حساب واکۊدید. اۊستاکاران أجر ؤ قؤرب داشتیدی چۊن أشانˇ کار خلاقانه ؤ هۊنرمندانه بۊ. حتی بیشناوسته بۊم رضا شاهˇ زمات لنگرۊدی نجارانأ، خۊشانˇشهرˇ جا دۊرأکۊدید کی رۊدسرˇ دؤلتی ساختمانانˇ ره بیگاری بۊکۊنید.
می دۊست بۊگؤفته ایته اۊ اۊستا کاران، أنˇ پیله آقا جان بۊ کی رامسرˇ میان، شاهˇ کاخه ساختنˇ پسی ناچار بۊبؤسته رۊدسرˇ میانم دؤلتˇ ره کار بۊکۊنه. رضا شاهم خۊش اشتها بۊ خاستی هرتا قشنگˇ شهر مئن، ایتا کاخ بداره ؤ اۊ دؤره هۊنر ؤ صنعتˇ جام بهره‌کشی کۊده. ألان کی همه چی ماشینی بۊبؤسته ؤ ماشین طرح زنه ؤ همهٔ طرحان یکشکل ؤ یکدست بۊبؤسته، دئه اۊ جؤر خلاقیت ؤ هۊنرˇ جام اثری نمانسته. می پیله آقا جانم چۊب فۊرۊشی داشته ؤ رۊسیه جا چۊبˇ مرغۊب أوردی نجاری ره. ولی جنگˇ جهانی کی شۊرۊع بۊبؤسته ناچارأبؤسته خۊ مغازه ؤ خانه’ رها بۊکۊنه ؤ مؤهاجرت بۊکۊنه اطراف. ولی گۊفتید اۊن زمان چۊب فۊرۊشی‌أم خئلی رؤنق داشته. بۊگذریم. ایپچه کی می دۊستˇ مره گب بزئم، گۊفتی دانی امسال مدرسه’نˇ لباسˇ فؤرم باز عوض بۊبؤسته ؤ مجبۊر بۊبؤسته کی خۊ دؤختر ؤ پسرˇ ره دۊباره لباسˇ فؤرمˇ جدید بیهینه؟ اۊنم با قیمتˇ زیاد. تازه اولˇ سال هر معلمی ایتا تازه لیست أمی دست فده کی وا تهیه بۊکۊنیم. بندهٔ خۊدا خۊداحافظی بۊکۊد بۊشؤ.
به خانه واگردستنا، منم فکر کۊدیم کی پاییز، أن همه قشنگی ؤ رنگارنگی مره، واقعاً چقد پئر ؤ مارانˇ ره سخت ؤ مۊشکله. آسمانأ ابر پۊرأکۊده ؤ می دیل بیگیفت. پا تۊندأکۊدم واگردستم به‌خانه.
پ.ن:
این یادداشت برای نخستین بار در شمارۀ ۶ ماهنامۀ گیلانˇاؤجا منتشر شده.
برای اطلاع از چگونگی خواندن و نوشتن با رسم‌الخط گیلکی اینجا را ببینید.
برگردان فارسی این یادداشت در ادامه مطلب 👇 آمده است.
پنجرۀ اتاق رو که باز کردم باد خنک پاییزی به صورتم خورد و روحم رو تازه کرد. روزهای آخر تابستون بود و پاییز تو راه بود. چشمامو بستم تا از باد خنک صبح لذت ببرم. چند دقیقه‌ای به همون حالت پشت پنجره موندم. یاد بچگی‌هام افتادم، روز اول مهر چقدر ذوق و شوق داشتیم. معلم جدید، همکلاسی‌های جدید، کتابهای جدید. چقدر زود گذشت. یهو یادم افتاد که ای وای! برای بچه‌ها هنوز خرید نکردم. اول مهر برای کسانی که بچه مدرسه‌ای دارن مثل اول عیده، و باید کلی وسایل بخرن. لباس فرم، کیف، کفش و دفتر و مداد و خودکار. پنجره رو بستم.
چند روز قبل که پیاده روی رفته بودم یکی از دوستان قدیمم رو دیدم که اصالتاً اهل لنگروده، ولی بخاطر شغل همسرش مجبور شده بود بیاد تو شهر ما زندگی کنه. بنده خدا همسرش که نجار ماهری هم بود ورشکست شده بود و مجبور بود تو این سن و سال کارگری کنه. دوستم گفت نجاری، سالهای قبل خیلی رونق داشت چون از در و پنجره و کمد و تختخواب تا لوازم تزئینی و وسایل خونه و حتی اسباب بازی بچه‌ها از چوب ساخته می‌شد. ولی الان دیگه کمتر سراغ وسایل چوبی می‌رن و این شغل از رونق افتاده. راست می‌گفت. یادم می‌آد قدیما شغل نجاری خیلی مهم بود و هرکسی نجاری بلد بود خیلی روش حساب می‌کردن. اوستا کارها ارج و قرب داشتن چون کارشون خلاقانه و هنرمندانه بود. حتی شنیده بودم در زمان رضا شاه، نجارهای لنگرودی رو از شهرشون دور می‌کردن تا برای ساختمانهای دولتی بیگاری کنن.
دوستم گفته بود یکی از اون اوستا کارها، پدربزرگش بوده که تو شهر رامسر، بعد از ساختن کاخ، ناچار شده برای دولت تو شهر رودسر هم کار کنه. رضا شاه خوش اشتها بود و دلش می‌خواست تو هر شهر قشنگی کاخ داشته باشه و از هنر و صنعت اون دوره هم بهره کشی می‌کرد. الان که همه چی ماشینی شده و ماشین طرح‌های یکسان و یکشکل می‌زنه، دیگه اثری از اون خلاقیت و هنر دیده نمی‌شه.
پدر بزرگ خودم هم چوب فروشی داشت و از روسیه چوب مرغوب برای نجاری وارد می‌کرد. ولی وقتی جنگ جهانی دوم شروع شد مجبور شد مغازه و خونه‌شو رها کنه و به اطراف مهاجرت کنه. می‌گفتن اون موقع چوب فروشی خیلی رونق داشته. بگذریم. بعد از کمی حرف زدن با دوستم، بهم گفت می‌دونی باز امسال لباس فرم مدرسه‌ها عوض شده و مجبور شده برای دختر و پسرش دوباره لباس فرم جدید بخره؟ اونم خیلی گرون. تازه اول هر سال معلم لیستی بهمون می‌ده که باید تهیه کنیم. بعد خداحافظی کرد و رفت.
تو راه برگشت به خونه، فکر کردم پاییز با همه قشنگی و رنگارنگیش، چقدر برای پدران و مادران سخته. آسمون ابری شد و دلم گرفت. با عجله به خونه برگشتم.
