بهمبری

بهمن ماه بۊ ؤ هوا خئلی سرد. تلویزیؤن «این پیروزی خجسته باد»ˇ آهنگأ پخش کۊدی. مره ببرده می کۊچیکی رۊزان.
اۊ زمان أمان تهران زندگی کۊدیم. ایته دبستانی طفل بۊم. مره یاده کی شبان می پئر ؤ مارˇ همره شۊییم پؤشتˇ بام ؤ الله اکبر گۊفتیم. می مار اجازه نده کی تظاهرات بیشیم ولی اۊنˇ جا زخمیانˇ وأسی باند ؤ دوا گۊلی ؤ پنبه ؤ ملافه جمع کۊدیم. همه مهربان بۊبؤسته-بید ؤ همدیگرأ یاور دأیید. شۊر ؤ شؤقˇ خاصی مردۊم مئن دبۊ. رۊزان تیر ؤ تیر فۊداشتنˇ صدا به‌ گۊش آمۊیی ؤ هر جوانی کی صبح محله جا بیرۊن شۊیی اۊمید ناشته شب ساق ؤ سلامت خۊ خانه‌یأ واگرده. فقط ای دفعه می عمه‌دؤخترˇ أمرأ کی چن سالی می جا پیله‌تر بۊ بۊشؤییم تظاهرات. تا هسأ أن همه آدم ای جیگا نیده-بۊم. مرد ؤ زن ؤ پیر ؤ جوان. همه خۊشانˇ مۊشتأ گره کۊده أمرأ هأرأی کۊدید «مرگ بر شاه».
زأکی عالمˇ مئن مره زیاد حالی نبۊ کی چی اتفاقی کره-دکفه. همه اۊمید داشتیم کی اؤضاع عوضأبه ؤ همه چی بهترأبه.
می دؤختر مره دۊخاد: «مامان فردا برای دههٔ فجر تو مدرسه‌مون جشنه. تو هم باید بیای». بۊگؤفتم: «باشه عزیزم. میام». فردا صبح ویرشتم ؤ خانهٰ رج ؤ راه کۊدنˇ پسی بۊشؤم مدرسه. جشنˇ مئن ایته أمی قدیمˇ معلمانه بیدئم که اۊنˇ دؤختر می مره همکلاس بۊ. اول أنه نشناختم آخه اۊ وقتان حجاب ناشتی ولی الان مقنعه بزئه-بۊ ؤ چادرم دۊکۊده-بۊ. مره یاد دکفت کی أنˇ دؤختر مره تعریف بۊکۊده-بۊ کی أنˇ مآر ایته جه اۊشانی بۊ کی تظاهرات اسفند ۵۸ مئن شرکت بۊکۊده-بۊ. ولی انگار فایده‌یی ناشته ؤ أشانˇ اعتراضه توجهی نۊبؤسته-بۊ. بۊشؤم جۊلؤ احوالپۊرسی بۊکۊدم. می رفیقˇ حالˇ جا سؤال بۊکۊدم بۊگؤفته کی خۊ مرد ؤ زاکانˇ أمره کانادا مؤقیم بۊبؤسته دره. خۊ کیفˇ مئن ایتا قدیمی عکس مره نشان بده. عکسی بۊ کی خانم معلم، کلاسˇ سر أمی مره بیگیفته-بۊ. مره یاده کی من ؤ می دسخاخۊر أمی رۊسریأ اۊسادیم ؤ بیحجاب عکس بیگیفتیم. چی دؤرانی بۊ. زمان چقد زۊد دواره. جشنˇ تمامأبؤنˇ پسی، خانم معلمˇ مره خۊداحافظی بۊکۊدم ؤ راهˇ مئن اۊ رۊزان ؤ شبانه فکر بۊکۊدم کی ایران پۊشتˇ سر بنأ.

پ.ن:
این یادداشت برای نخستین بار در شمارۀ ۹ و۱۰ ماهنامۀ گیلانˇاؤجا منتشر شده.
برای اطلاع از چگونگی خواندن و نوشتن با رسم‌الخط گیلکی اینجا را ببینید.
برگردان فارسی این یادداشت در ادامه مطلب 👇 آمده است.

روز بین المللی چای

روز_جهانی چای 15دسامبر ۲۴ آذر هر سال است. چرا که در سرمای زمستان یک فنجان چای، بهترین نوشیدنی است. البته، هیچ چیز را نمی‌شود با آن مقایسه کرد، و هیچ نوشیدنی دیگری نمی‌تواند به شما حس گرما را منتقل کند. چای محبوب‌ترین نوشیدنی‌ها در سراسر جهان است و معمولاً داغ است. داشتن یک کتری چای در دست و نوشیدن آن هرگز با هیچ نوشیدنی دیگری جبران نخواهد شد. روز بین‌المللی چای به منظور جلب توجه دولت و مردم در مورد مشکلات تولید چای و چگونگی کاشت چای، تولید کنندگان #چای کوچک و مصرف کنندگان تحت تأثیر تجارت جهانی چای نامگذاری شده است. و روزی است که می‌خواهد در مورد مشکلات ناشی از کاشت چای و تأثیرات تجارت جهانی چای فکر کنید.

تاریخ روز بین المللی چای

در سال 2005، روزجهانی چای برای اولین بار مشاهده شد. از آن زمان، این روز در کشورهای تولید کنندۀ چای در سراسر جهان جشن گرفته می‌شود. این شامل بنگلادش، هند، اندونزی، کنیا، مالزی، مالاوی، نپال، سریلانکا، تانزانیا، اوگاندا و ویتنام است. پس از بحث‌های اولیه در مجمع جهانی اجتماعی در سال 2004، اولین نامگذاری روزجهانی چای در دهلی نو در سال 2005 جشن گرفته شد. سال بعد و در سال 2008 در سریلانکا برگزار شد. جنبش‌های اتحادیه‌های کارگری روز جشن و کنفرانس‌های چای جهانی مرتبط را سازماندهی کرده‌اند.

روزجهانی چای با هدف بالا بردن توجه جهانی دولت‌ها و شهروندان در مورد تأثیرات تجارت جهانی چای است. همچنین این روز مشکلاتی را که کارگران و تولیدکنندگان با آن روبرو هستند، مطرح می‌کند. و ازاهداف این نامگذاری درخواست‌ها برای حمایت از قیمت و تجارت عادلانه است. تأثیر تجارت جهانی چای بر کارگران باغات چای در چین، تولید کنندگان کوچک و مصرف کنندگان است. دولت هند در سال 2015 پیشنهاد گسترش این روز را از طریق سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد اعلام کرد. با سیاست‌های تجارت جهانی، تجارت کالا، تجارت جهانی چای تغییراتی چشمگیر داشته است. تحت قطعنامۀ WTO، ساختار کالای تجارت جهانی چای، امتیازات یکسانی را برای تولید و تجارت فراملی و خرده فروشان، در تجارت فراهم شده است.

با اختیارات سازمان تجارت جهانی، حذف تعرفه و واردات چای از کشورهای دیگر به میزان قابل توجهی میزان چای در کشورهای تولید کننده را کاهش می‌دهد. همه این‌ها شرایطی را ایجاد کرده‌اند که بدون افزایش تقاضا برای چای، قیمت‌های جهانی کالاها دائماً کم می‌شود. در نتیجه، باغ چای رها شده است. بنابراین مارک‌های جهانی را قادر به خرید چای با کمترین قیمت ممکن می‌شوند. 

روزجهانی چای برای حمایت، تقدیر و یاد زحمات و تلاش آنها که در کاشت، پردازش و تحویل چای این نوشیدنی عالی برای همه مردم در سراسر جهان دخیل هستند نامگذاری شده و گرامی‌داشته می‌شود. 

به نقل از کانال تلگرامی gilanchai@

نصفˇ شب بۊ که أمی بۊجؤری طبقه همسایه جیغˇ أمرأ خابˇ جا دپرکسم. دۊبارده شۊرۊع بۊبؤسته-بۊ. همسایه ایجگره صدا جا بفأمستم که باز خۊ مردˇ جا کره کۊتک خؤره.
چن سالی بۊ که ازدواج بۊکۊده-بید ؤ دؤخترˇ ره زای نۊبؤستی. أنˇ مردای‌م به هر بهانه‌یی أنه کۊتک زئی. می چادره اۊسادم ؤ خاستم بشم که مردای مره بۊگؤفته: کؤیه کره شی خانم؟ دعوایˇ زن ؤ شؤهریه؛ ربطی به امان نأره.
بۊگؤفتم أگه مردای ناغافل بزئه دؤختره‌یه بۊکۊشته تی وجدان قبۊل کۊنه؟ تانی بیگی من اؤیه ایسه-بۊم ولی هیچ کاری نۊکۊدم؟ اصلاً فرض بۊکۊن خۊدمانˇ دؤختر ه که کره کۊتک خؤره؛ تۊ تانی بیتفاوت بئسی؟ دره بازأکۊدم ؤ بۊشؤم بۊجؤر. در بزئم . چن بار در زئنˇ پسی، دؤختره دره بازأکۊد. أنˇ سر مچه کبۊد بۊبؤسته-بۊ. خۊ دیمأ چادر بیگیفته-بۊ. أنه بۊگؤفتم: عزیز جان می زای تب بۊکۊده ؤ قؤرصˇ تب‌بؤر نأرم. تو داری مره فدی؟خۊ سرأ تکان بده ؤ بۊشؤ کی مره باوره.
ناقلن أ بهانه همره أنˇ مردایأ بفهمانیم که أمان متوجه ایسیم که کره چی بلایی خۊ زنˇ سر اوردن-دره. قؤرصأ بیگیفتم ؤ بامؤم بیجیر. ولی مره خاب نیگیفته. أمی قدیمˇ همساده یاد دکفتم. ایتا دؤختر داشتی کی خۊشگلی ؤ نجابتˇجا هیچی کم ناشتی. سن ؤ سالی‌م ناشتی. هزار اۊمید ؤ آرزۊ مرأ مردˇ ره بۊبؤسته-بۊ. أنˇ مرد شک ؤ بددیلیˇ بیجا وأسی أنقدر أنه آزار بده ؤ کۊتک بزئه کی دؤخترˇ بدبخت خؤره خانه مئن آتش بزئه ؤ ایتا طفلˇ معصۊمم خۊدشˇ جا بنأ. بأزۊن أنˇ مرد پشیمان بۊبؤسته-بۊ ولی چی فایده؟ اۊ جوانˇ کؤر خۊ جانأ ببرده گلˇ جیر. به هزار بدبختی می چۊمانأ دوستم ؤ بۊخؤفتم.
فردا صۊب، وقتی کره خرید شۊییم راه‌پله مئن أمی بۊجؤری همسایهٰ بیدئم. سلام ؤ علیکˇ پسی أنه بۊگؤفتم: دؤختر جان. چره ساکت ایسی ؤ تی مردˇ جا شکایت نۊکۊنی؟ اۊن حق ناره هر چی وأسی تره کۊتک بزنه.
بۊگؤفته: کؤیه بشم؟ کلانتری؟ کلانتری که دۊزدان ؤ مجرمانˇ جایه. اصلاً دانی از هر چی مردای می حال بهم خؤره. کلانتری مئن زن نئسه کی راحت ببم ؤ می حرف ؤ شکایته مطرح بۊکۊنم.
راس گۊفتی. حق داشتی. بۊگؤفتم خا چره تی خانواده جا کۊمک نیگیری؟ بۊگؤفته أشان مره گیدی لباس سفیدˇ مرأ بۊشؤیی مردˇ خانه کفنˇ مرأ واگردی. وا تحمل بۊکۊنی؛ چۊن زای‌دارم نیبی. بۊگؤفتم پس بۊشۊ مۊشاورˇ ورجه. خۊ سره تکان بده ؤ بۊشؤ. منم بۊشؤم خرید. سبزی‌فۊرۊشی مئن ایتا می قدیمی همکلاسانأ بیدئم. حال ؤ احوال بۊکۊدیم. تازه طلاق بیگیفته-بۊ. ایتا هش ساله دؤختردأشتی با ایتا سه ساله پسر کی هفته‌یی یک رۊز چن ساعتی تانستی اشانه بیدینه. می دیل أنˇ ره بۊسؤخته. مره یاده کی عاشقˇ طراحی بۊ ؤ وقتی دانشگاه شهرˇ دیگه قبۊل بۊبؤسته-بۊ أنˇ پئر ونأشتی که بشه شهرˇ دیگه ؤ بۊگؤفته-بۊ چۊن دؤختره نتانه شهرˇ دیگه تنها زندگی بۊکۊنه. هر چی می دۊست گریه ؤ زاری بۊکۊده اثر ناشتی ؤ هۊ سال أنأ عرۊس بۊکۊدید. اۊنم چه عروسی! أنˇ مرد، هیچ اذیت ؤ آزاریأ فۊرۊگۊذار نۊکۊدی ؤ اصلاً اۊنه بحساب ناوردی. می دۊست تحمل بۊکۊد ؤ دم نزئه تا أنˇ طاقت طاق بۊبؤسته طلاق بیگیفت. مره بۊگؤفت با أن کی خئلی أنˇ ره سخته زاکانˇ دۊریه تحمل کۊدن ولی الان خاستی که ادامهٔ تحصیل بده ؤ خۊ پا سر بئسه. أنˇ ره آرزۊیˇ مؤفقیت بۊکۊدم ؤ خرید بۊکۊدم ؤ واگردستم بخانه.

پ.ن: این یادداشت برای نخستین بار در شمارۀ ۸ ماهنامۀ گیلانˇاؤجا منتشر شده.
برای اطلاع از چگونگی خواندن و نوشتن با رسم‌الخط گیلکی اینجا را ببینید.
برگردان فارسی این یادداشت در ادامه مطلب 👇 آمده است.

بعدازظهر بۊ. ناهاره بۊخؤرده ؤ ظرفانه بۊشؤسته پسی، خاستم ایپچه استراحت بۊکۊنم کی تلفؤن زنگـ بۊخؤرده. می عمۊدؤختر بۊ کی خاستی شبنیشینˇ ره بایه أمی خانه. ایپچه خۊ خانه کارˇ جا بۊگؤفته. بندهٔ خۊدا کمردرد ؤ واریس دأره نتانه زیاد سرپا بئسه. بۊگؤفتم شام بأیید، بعدˇ ایپچه تعارؤف قبۊل بۊکۊده. استراحتˇ قیده بزئم ؤ دکفتم خانه جان! جارۊ بزئم، گردگیری بۊکۊدم، خریدم داشتیم. می دؤخترأ واستی ببؤرده-بیم کلاسˇ زبان. تۊنداتۊند حاضرأبؤستیم ؤ بۊشؤییم.
هوا سرد ؤ بارانی بۊ ؤ باران هأتؤ وارستی. می دؤخترأ کی بنأم کلاس، بۊشؤم خرید ؤ میوه ؤ شبچره ؤ وسایل بهئم. یک هفته‌یی بۊ کی واران وارستی انگار حأله-حأله’ن بند آمۊنˇ خیالأ ناشتی. تازه ظهرˇ اخبارم اعلام بۊکۊده-بۊ کی تا آخر هفته هوا هأتؤیه ؤ باران باره. انˇ وسی بۊ کی تمامˇ خیابانانأ آب بیگیفته-بۊ ؤ شؤن ؤ آمؤن سختأبؤسته-بۊ. هزار بدبختی همرأ خۊدمانه فارسانیم خانه ولی امی سر تا پا خیسˇ آب بۊبؤسته-بۊ. أمی لیواسانأ عوضأکۊدیم. من بۊشؤم آشپزخانه،یک عالم کار دأشتیم.
 خاستم کۊیی کاکا چاکۊنم. خئلی وقت بۊ چانکۊده-بۊم. کۊییأ پۊست بیگیفتم ؤ بنأم اۊجاقˇ گازˇ رۊ تا بپزه ؤ مشغۊلˇ شامˇ تهیه بۊبؤستم. میرزاقاسمی ؤ باقلاقاتۊق چاکۊدم، سیرتۊرشی هف ساله’م کی خۊدم بنه-بوم، بالکؤنˇ جا باوردم. سبزی خؤردن ؤ زیتۊن ؤ پیازم آماده بۊکۊدم.
ساعت ۸ بۊ کی مهمانان بامؤیید. شام حاضرأکۊدم ؤ سفره پهنأکۊدم. می دؤختر میل به غذا ناشتی ؤ همش عطسه کۊدی. أنه قؤرص فدم ؤ بخۊسانئم. شامˇ پسی سفره’ جمعأکۊدم ؤ چأیی ؤ میوه باوردم. کۊیی کاکا خئلی خۊشمزه بۊبؤسته-بۊ ؤ همه تعریف کۊدید. ساعت ۱۲ بۊ کی مهمانان بۊشؤیید ؤ منم آشپزخانه’ جمع ؤ جۊر کۊدنˇ پسی خاستم بشم بۊخۊسم کی می دؤخترˇ ناله صدا جا متوجه بۊبؤستم کی انˇ تب زیادأبؤسته. آبˇ نمک چاکۊدم ؤ تا خۊدˇ صبح هر نیم ساعت انه پاشۊیه بۊکۊدم تا انˇ تب کم کم بامؤ جیر. خاستم ایپچه می چشمانه دودم کی ساعت زنگ بۊخؤرد.
هر رۊز صبحˇ بیدارباشˇ زنگ بۊ. ویریشتم ؤ اهلˇ خانه ره صبحانه حاضرأکۊدم ؤ اۊشانه راهی کۊدنˇ پسی بۊشؤم می دؤختره سر بزئم ؤ بیدئم شؤکرˇ خۊدا انˇ حال بهتره؛ دئه انه مدرسه اوسئه نۊکۊدم. لباسانأ تاودم ماشینˇ مئن ؤ ناهار چاکۊدم. می دؤخترˇ ره سوا سۊپ چاکۊدم. واستی بۊشؤبیم بانکˇ قسطم فده-بیم.
راهˇ میان می دیلˇ میان فکر کۊدم دۊرۊسته ظاهراً شاغل نیم ولی ایته شؤغل دأرم، دایمی ؤ مادام‌العمر ؤ بی مرخصی ؤ بی حق ؤ حۊقۊق ؤ حتی بی بیمه! اۊنم بیسˇ چار ساعته.
شؤکرˇ خدا… خانه‌دارم.

پ.ن: 
این یادداشت برای نخستین بار در شمارۀ ۷ ماهنامۀ گیلانˇاؤجا منتشر شده.
برای اطلاع از چگونگی خواندن و نوشتن با رسم‌الخط گیلکی اینجا را ببینید.
برگردان فارسی این یادداشت در ادامه مطلب 👇 آمده است.

یادبود 

در بهار ۱۳۲۱( ش) گروهی از آوارگان لهستانی وارد بندر انزلی شدند.این آوارگان که شامل افراد غیر نظامی از جمله زن،کودک،پیر و جوان نیز بودند،در سال ۱۹۴۲ پس از سفری سخت از سرمای شوروی سابق و تحمل بیماری و گرسنگی به بندر انزلی رسیدند و با استقبال مردم انزلی که با سبدهای بزرگ غذا در انتظارشان بودند مواجه  شدند.

زمان جنگ جهانی دوم بود و کشور ایران به دلیل حضور متفقین با کمبود مواد غذایی روبرو بود با این وجود مردم انزلی به استقبال آوارگان رفتند و از آنها پذیرایی کردند.

 هلنا ولوش یکی از این هزاران نفر بعدها نوشت: "فرسوده از کار اجباری، بیماری و گرسنگی، در حالیکه شباهتی به زندگان نداشتیم، در بندر انزلی از کشتیها پیاده شدیم. آنجا همه با هم زانو زدیم تا بر ساحل شنی که خاک ایران زمین بود بوسه بزنیم. ما از سیبری رها شده بودیم و به سرزمین موعود رسیده بودیم".

۶۳۹ نفر که ۱۶۳نفر نظامی و ۴۷۶نفر غیر نظامی بودند جان خود را از دست داده و در گورستانی در بندرانزلی به خاک سپرده شدند تا یادگار رنج مردمی باشند که مانند میزبانشان قربانی بازی قدرتهای بزرگ در جنگی ویرانگر و خانمانسوز شدند.

این گورستان پس از گورستان تهران،بزرگترین گورستان لهستانی ها در ایران است.

پ ن:عکسها را روزی که عده ای از بازماندگان این آوارگان برای دیدار از مزار عزیزانشان به گورستان ارامنه آمده بودند انداختم.به ما اجازه ورود ندادند و مجبور شدم از بیرون گورستان عکس بگیرم.ورود برای افراد عادی و غیر ارمنی ممنوع است.

پ‍‍نجره اؤتاقه کی بازأکۊدم ایته خۊنکˇباد بۊخؤرده می صۊرته، می روح تازه’ بؤسته. تابستانˇ آخری رۊزان بۊ ؤ پاییز امؤندبۊ. می چۊمانأ دوستم تا صبحˇ خۊنکˇ هوا جا لذت ببۊرم. چن دئقه هأتؤ پنجره پۊشت بئسأم. می بچگی یاد دکفتم؛ اولˇ مهر چی ذؤق ؤ شؤقی دأشتیم. تازه معلم. تازه همکلاسان. تازه کتابانˇ بۊ. چقد زۊد بۊگۊذشت. یۊهؤ مره یاد بمؤ کی ای وای! زاکانˇ ره خرید نۊکۊدم هنۊز. اولˇ مهر، اۊشانˇ ره کی مدرسه‌یی زاک داریدی، اولˇ عیده مانه ؤ واستی یک عالم وسایل هیئن. لباسˇ فؤرم ؤ کیف ؤ کفشˇ جا بیگیر تا دفتر ؤ مداد ؤ خۊدکار. پنجرهˇ دوستم.
چن رۊز پیش کی بۊشه‌بۊم پیاده‌روی، ایته می قدیمˇ دۊستانه بر بۊخؤردم کی اصالتاً لنگرۊدˇ شینه ولی خۊ مردˇ کارˇ ره مجبۊر بۊبؤسته بایه أمی شهر. بندهٔ خۊدا أنˇ مرد کی نجارˇ ماهری‌أم بۊ ورشکست بۊبؤسته ؤ مجبۊر بۊ اۊ سنˇ سالˇ أمرأ کارگری بۊکۊنه. می دوست مره بۊگؤفته نجاری سالانˇ قبل رؤنق داشتی چۊن در ؤ پنجره ؤ کؤمؤد ؤ تختˇخاب تا لوازم تزینی ؤ خانه وسایل ؤ حتی زاکانˇ اسباب بازی، چۊبˇ مره ساخته بؤستی. ولی ألان کی کسی کمتر چۊبی کارانˇ دۊمبال شه أ شؤغلم از رؤنق دکفته دره. راس گۊفتی. مره یاده اۊ قدیمان، نجارانˇ شؤغل خئلی مؤهم بۊ ؤ هرکی نجاری بلد بۊ خئلی انˇ رۊ حساب واکۊدید. اۊستاکاران أجر ؤ قؤرب داشتیدی چۊن أشانˇ کار خلاقانه ؤ هۊنرمندانه بۊ. حتی بیشناوسته بۊم رضا شاهˇ زمات  لنگرۊدی نجارانأ، خۊشانˇشهرˇ جا دۊرأکۊدید کی رۊدسرˇ دؤلتی ساختمانانˇ ره بیگاری بۊکۊنید.
می دۊست بۊگؤفته ایته اۊ اۊستا کاران، أنˇ پیله آقا جان بۊ کی رامسرˇ میان، شاهˇ کاخه ساختنˇ پسی ناچار بۊبؤسته رۊدسرˇ میانم دؤلتˇ ره کار بۊکۊنه. رضا شاهم خۊش اشتها بۊ خاستی هرتا قشنگˇ شهر مئن،  ایتا کاخ بداره ؤ اۊ دؤره هۊنر ؤ صنعتˇ جام بهره‌کشی کۊده. ألان کی همه چی ماشینی بۊبؤسته ؤ ماشین طرح زنه ؤ همهٔ طرحان یکشکل ؤ یکدست بۊبؤسته، دئه اۊ جؤر خلاقیت ؤ هۊنرˇ جام اثری نمانسته. می پیله آقا جانم چۊب فۊرۊشی داشته ؤ رۊسیه جا چۊبˇ مرغۊب أوردی نجاری ره. ولی جنگˇ جهانی کی شۊرۊع بۊبؤسته ناچارأبؤسته خۊ مغازه ؤ خانه’ رها بۊکۊنه ؤ مؤهاجرت بۊکۊنه اطراف. ولی گۊفتید اۊن زمان چۊب فۊرۊشی‌أم خئلی رؤنق  داشته. بۊگذریم. ایپچه کی می دۊستˇ مره گب بزئم، گۊفتی دانی امسال مدرسه‌’نˇ لباسˇ فؤرم باز عوض بۊبؤسته ؤ مجبۊر بۊبؤسته کی خۊ دؤختر ؤ پسرˇ ره دۊباره لباسˇ فؤرمˇ جدید بیهینه؟ اۊنم با قیمتˇ زیاد. تازه اولˇ سال هر معلمی ایتا تازه لیست أمی دست فده کی وا تهیه بۊکۊنیم. بندهٔ خۊدا خۊداحافظی بۊکۊد بۊشؤ.
به خانه واگردستنا، منم فکر کۊدیم کی پاییز، أن همه قشنگی ؤ رنگارنگی مره، واقعاً چقد پئر ؤ مارانˇ ره سخت ؤ مۊشکله. آسمانأ ابر پۊرأکۊده ؤ می دیل بیگیفت. پا تۊندأکۊدم واگردستم به‌خانه.

پ.ن: 
این یادداشت برای نخستین بار در شمارۀ ۶ ماهنامۀ گیلانˇاؤجا منتشر شده.
برای اطلاع از چگونگی خواندن و نوشتن با رسم‌الخط گیلکی اینجا را ببینید.
برگردان فارسی این یادداشت در ادامه مطلب 👇 آمده است.

آشپزخانه میان غذا چاکۊدن-دۊبۊم کی حیاطˇ درˇ صدا أمره از جا بپرستم. مؤتؤرˇ صدایأ کی بشناوستم بفهمستم می پیله پسره کی دۊباره مؤتؤرˇ امره خانه جا بزئه بیرون. چی بۊکۊنه؟ جوانه، از وقتی خۊ دیپلؤمأ فیگفته به هر دری بزئه تا بشه کارˇ سر نۊبؤسته. الانم مؤنتظره تا اعزام به سربازی تاریخ فارسه. هر وقت مؤتؤرˇ امره شۊیی بیرۊن می دیل آویزانه تا واگرده. وا بیشتر انˇ مؤراقب ببم. دیرۊز که می کۊچی دؤخترأ ببرده-بۊم پارک، چن تا جوان پارکˇـ دۊرۊن نیشته-بید کی ای دفه دۊتا مؤتؤر نیرۊ انتظامی بمؤ پارکˇ دۊرۊن ؤ جوانان تا اشانه بدید خۊشانˇ مؤتؤره سوارأبؤستید ؤ تۊنداتۊند فرار بۊکۊدن. نزدیک بۊ ایتا طفلˇ معصۊمˇ مره تصادؤف بۊکۊنن.خۊدا رحم بۊکۊد. همه بترسن. می کۊچی دؤخترˇ رنگˇرۊ بپرسته ؤ بۊگؤفته بشیم بخانه.
راستش من ؤ چن تا از خانمان کی خۊشانˇ زایه باورده‌-بید پارک هم بترسئیم با ان کی امی لیواس مؤناسب بۊ ولی چن تا دؤختراکانˇنگران بۊبؤستیم کی أ جدیدˇ مانتؤهانه دۊکۊده پارکˇ دۊرۊن ایسه-بید. خۊدایی گرمˇ هوا ؤ شرجی میانی «پوشش مناسب» ؤ رنگـ تیره دۊکۊدن سخته! تازه اگه کۊچی زای هم بداری ؤ مرتب اۊنˇ دۊنبال سر بۊدؤوی تا خۊداىˇ نکرده آسیبی نیدینه دئه بدتر! پارکم دئه امنیت ناره. واگردستیم بخانه.
غۊرۊب بۊ کی تصمیم بیگفتم چنتا می دۊستانˇ امره ایته سر بیشیم اۊ هایپرمارکتی کی تازه امی شهرˇ میان افتتاح بۊبؤسته. چی بۊکۊنیم؟ حداقل پارکˇ جا امنتره. به به! چی ساختمانˇ شیک ؤ مرتبی بۊ. طبقهٔ اول مواد خۊراکی ؤ میوه ؤ حتی نان! طبقهٔ دوم هم آشپزخانه ؤ آرایشی ؤ بهداشتی وسایل ؤ... ایته می آشنایان اۊیه فۊرۊشندگی کۊده. سلام علیک بۊکۊدم ؤ کارˇ شرایط ؤ انˇ حۊقۊق ؤ مزایا جا واورسئم. بۊگؤفت کارˇ ساعات زیاده ؤ همش با سرپا ایسأن. تازه چن ماهˇ پسی اشانه بیمه کۊدید ؤ حداکثر ماهی ۴۵۰ هزار تۊمن اشانه فدید. بندهٔ خۊدا مجبۊره کۊمک خرجˇ زندگی وأسی کار بۊکۊنه؛ تازه خۊشحالم بۊ کی کار پیدا بۊکۊده. انˇ مره خۊداحافظی بۊکۊدم . می دۊستان خۊشانˇ خریده بۊکۊدید. منم چن تا چی که لازم بۊ اۊسادم. وای! خؤرد خؤرد چقدر خرید بۊکۊدیم چرخ دستی میان معلۊم نبۊ. وقتی صندۊقدار امی خریده حساب بۊکۊد تازه بفهمستیم چقدر چی بیهئیم! انم از امی امرۊزˇ تفریح. أ جۊر فۊرۊشگاهانˇ میان آدم خیال کۊنه باید تا تانه خرید بۊکۊنه!
خانه واگردستنا، أ فکرˇ میان بۊم کی کۊچˇ شهرانˇ مئن، هایپرمارکتˇ خؤبی ؤ بدی چی تانه ببه؟ خؤبه؟ بده؟ شۊما چی فکر کۊنید؟

پ.ن:
این یادداشت برای نخستین بار در شمارۀ ۵ ماهنامۀ گیلانˇاؤجا منتشر شده.
برای اطلاع از چگونگی خواندن و نوشتن با رسم‌الخط گیلکیاینجا را ببینید.
برگردان فارسی این یادداشت در ادامه مطلب 👇 آمده است.

به یاد اوستا دختر*

درنگ درنگ...
ساعتˇ زنگˇ صدا مره خابˇ جا بپرستم.
هوا دم بۊکۊده ؤ شرجی بۊ. واى مره دیرأبؤسته. واستى می پسره ببؤرده بیم کلاسˇ زبان. تابستان بامؤ واستى زاکانˇ اؤقاتˇ فراغته پۊرأکۊدن. ناشتایى‌ئه آماده بۊکۊدم ؤ تۊنداتۊند روانه’ بؤستم آموزشگاهˇ ره.
آمۊزشگاهˇ مؤدیر، ایته می قدیمی دۊسته. وقتی فارسیم، حال ؤ احوالˇ پسی مره بۊگؤفته بیشناوستی پریرۊز خیابانˇ مین خاستید ایتا طفلˇ معصومأ بۊدؤزدید؟ بۊگؤفتم: نأ. خبر نارم. بۊگؤفت: زاىˇ مار به موقع فارسه وگرنه معلۊم نبۊ چۊجۊر فاجعه خأستی اتفاق دکفه؟
اۊ دبستانی کؤر، مائده یاد دکفتم کی أویرأبؤ ؤ اۊنˇ جا هیچ خبری نۊبؤسته. می دۊستˇ جا خؤداحافظى بۊکۊدم ؤ ایپچه چکˇچی هئنˇ پسی واگردستم به خانه ؤ غذا چاکۊدنه مشغۊل بۊبؤستم.
ظهرˇ دم کی خاستم بشم می پسرˇ دۊمبال، می دتر کی تازه خابˇ جه ویرشته بۊ مره بۊگؤفت: مامان یادت نره برام کاغذA4 بخرى امروز کلاس نقاشى دارم.
بۊگؤفتم "چشم" ؤ بۊشؤم. أ وضع ؤ اوضاعˇ مره نیشه زاکانأ تنهایى جایى اۊسئه کۊدن. واستى أشانه چارچشمى پاستن. وقتى واگردستم خانه، می دتر بۊگؤفته که می مار زنگ بزئه ؤ بۊگؤفته بۊ عصری بیشیم پیاده‌روی. از وقتى باشگاهانˇ شهریه گران بۊبؤسته پیاده‌روی به‌صرفه‌تره!
ناهار آماده بۊکۊدم ؤ بعد چایی ؤ میوه باوردم ؤ ظرفانأ بۊشؤستم. خاستم ایپچه استراحت بۊکۊنم. هنۊز می چۊمان خؤب دنوسته بۊم که تلفؤن زنگ بۊخورده. می خالادؤختر بۊ. زنˇ خؤب ؤ بساز ؤ مهربانیه ولی أنˇ بخت شۊر بۊ. تازگى بفأمسته بۊ کی أنˇ مرد معتاده. خیلى حقˇسعى بۊکۊد أنه ترکأ ده امما نۊبؤسته. أن بندهٔ خۊدایم دئه أنˇ طاقت طاقأبؤسته، خاسته کی جۊدا ببه. می دیل بیگیفت. ایتا جا بخانده بۊم کی یک سومˇ می شهرˇ مردۊم معتادیدی. جوانانی کی بیکاری ؤ بی امکاناتی ؤ ناآگاهی جا معتاد بیدی… خیلى دردناک بۊ.
آماده’ بؤستم کی بشم می مارˇ أمره پیاده‌روی. می مار بۊگؤفته بشیم تا ساحل، بۊگؤفتم چشم ؤ رادکفتیم ساحلˇ طرف.
همه تا راهان کی ساحله فأرسید دوستئید! به سختی ایتا راه پیدا کۊنیم ؤ فأرسیم ساحله. دۊ تا أمی همساده’نم اؤیه ایسأبید. وقتی فأرسئید أمی ورجا، حال ؤ احوالˇ پسی بۊگؤفتید: خبر دأریدی چن رۊز پیش چن تا جوانˇ مۊسافر دریا مئن غرقأبؤستیدی؟
بۊگؤفتم: مگه غریق نجات نئسأبۊ؟
بۊگؤفت: نأ. پارسال خرداد ماه ایسأبید ولی چۊن أشأنˇ حقۊق پرداخت نۊبؤسته، ایمسال هنۊز نامؤیدی.
می فکر مشغول بۊبؤست. ایته بندر أن همه قشنگی ؤ مواهبˇ خؤدادادی أمره، چره وا أتؤ ببه؟ می شهر امکاناتˇ کمی ؤ مسۊلانˇ بیتوجهی جا رنج کشه. ایته شهر کی زناکانˇ فراغت ؤ تفریح ؤ ورزشˇ ره هی تا جاجیگا نأره. وا أنˇ داده فأرسئن… می شهرˇ داد...

_* زنده یاد سرور حسین دوست ملقب به اوستا دختر، کارگر شریف و زحمتکشی بود که سال‌ها قبل در خیابان سپه بندر انزلی کفاشی می‌کرد. در سال‌های اخیر، زنان سرپرست خانواده به مراتب بیشتر شده‌اند.

پ.ن: این یادداشت برای نخستین بار در شمارۀ ۳و۴ ماهنامۀ گیلانˇاؤجا منتشر شده.
برای اطلاع از چگونگی خواندن و نوشتن با رسم‌الخط گیلکیاینجا را ببینید.
برگردان فارسی این یادداشت در ادامه مطلب 👇 آمده است.

نمایشگاه گروهی هنری با عنوان «این یک طبیعت بی‌جان است» با نمایش آثاری از دختران هنرمند از در بندرانزلی در حال برگزاری است.
در این نمایشگاه که با موضوع تخریب محیط زیست و با محوریت نمادین لاله تالابی در گالری شهنوش برپا شده است، هنرمندان جوان با استفاده از تکنیک‌های گوناگون آبرنگ، ترکیب مواد، اکریلیک و رنگ روغن به خلق آثاری با مفهوم ورود زیانبار انسان به محیط تالاب و نابودی تدریجی آن پرداخته‌اند.  

طبیعتی که زمانی نه چندان دور حیات بخش و تأمین کنندۀ بخشی از نیازهای زندگی مرم بود، اکنون به دلیل بی توجهی و عدم رسیدگی در معرض نابودی قرار گرفته است. در کنار تابلوهای رنگارنگ نقاشی چند کار حجمی که با کاموا و مفتول ساخته شده‌اند به چشم می‌خورد که کار گروهی از هنرجویان است. 

این نمایشگاه که به همت خانم زهرا یگانه از ۲۳ تیر در گالری شهنوش ابتدای خیابان پاسداران بندرانزلی برگزار شده، همه روزه تا ۳۰ تیر ماه از ساعت ۱۶ تا ۲۱ پذیرای علاقمندان است.

                               

تاکسى میان نیشته بوم. دوتا جوانˇ دؤخترم می ورجا نیشته بؤن. بلن-بلن گب زئیدی ؤ من ایشتاوستیم.
اولی: راستی از تی نامزد امیر چی خبران؟
دومى: امیر خؤبه. هر چن روز به سر، ایتا پیام مره روانه کونه.
اولى: خؤب. چی گه؟ راضى ایسه؟
دومى: چی بوگویم والا؟ هنو کمپˇ میان زندگى کونید. اویه همه جوره آدم ایسه دئه. عرب ؤ افغانی. ولی بازم اشان شانس باوردید که دیپورت نوبؤستیدى ؤ تانستید از مرز رد ببید. خیلیان هنو مرزˇ سر آواره یدى.
اولى: کاش ان دفعه انه واورسی که محسنˇ خبرم داره یا نه. می دیل آشوبه از وقتى که بوشؤ هیچ خبری انˇ جا ندارم. انˇ مار ؤ خاخورم مره بوروز ندیدى.
دومى:باشه کؤر. انˇ جا واورسم. اخه اویه همیشه اینترنته دسرسى نداریدى؛ هر وقت پیام فده مره واورسم.
اولى: هر جوانى که امی محل ؤ خیابان ایسه بو بوشؤ خارج. دئه امی شهرˇ میان جوانى نیدینى.
می دیلˇ میان انˇ حرفه تصدیق بوکودم. بیشتاوسته بوم بالاىˇ هزار نفر از انزلی مهاجرت بوکودید.
یادˇ می دوست دکفتم. چند وقتى بو که خبرى ازش نبو. وقتى انه بیدئم گله بوکودم که کویه ایسى ؤ چره تی جه خبرى نبو. من ؤ منˇ أمرأ جواب بده مره که گرفتارم. راس گوفتى بندهٔ خودا. دوتا پسر تحصیلکرده بیکار خانه میان داشتن سخته. بعدم زود خداحافظى بوکود ؤ بوشؤ. هفتهٔ بعد بیشتاوستم هر دوتا پسرأ روانه بوکوده خارج. می دیل خیلى انˇ ره بوسؤخت. انˇ واسى آشفته بو. مادره دئه. چی بوکونه! هزار بدبختى ؤ گریفتارى أمرأ زاى بزرگأکوده الان کارˇ ره اشانه خارج روانه’ کوده. کارم کار نىه که. کارگرى ؤ فعلگى اونم کشور ؤ شهرˇ غریبˇ میان، هزاران مشکل ؤ دلهره أمرأ.
وقتى تاکسى غازیانˇ پوردأ ردأ کود می چوم دکفت اسکله’. حیف شهرˇ به أ قشنگی نبو؟ شهری که تازه منطقهٔ آزاد بوبؤسته.
اصلاً أ منطقهٔ آزادˇ فایده أ شهرˇ جوانانˇ ره چی بو؟
شهرى که أنˇ مرداکان ۱۸ سال بیجیر ؤ ۵۰ سال بوجؤریدى. شهرى که جوانˇ سازنده ؤ فعالˇ جا خالی بوبؤسته.
شهرى که أنˇ جوانانˇ ره کار ننه.
می شهر...

پ.ن: این یادداشت نخستین متن از مجموعۀ یادداشت‌های گیلکی "می شهر" است که برای نخستین بار در شمارۀ ۲ ماهنامۀ گیلانˇاؤجا منتشر شده بود.
برای اطلاع از چگونگی خواندن و نوشتن با رسم‌الخط گیلکی اینجا را ببینید.
برگردان فارسی این یادداشت در ادامه مطلب 👇 آمده است.